Co to jest czok?
Słowo czok (z ang. choke – dławik, dławienie się) w przypadku broni śrutowej oznacza zwężenie lufy w końcowej (wylotowej) części.
Ta modyfikacja lufy została wynaleziona w Anglii i stanowiła rewolucyjny wynalazek, który został na stałe wprowadzony do użytku.
Strzelby przed wprowadzeniem modyfikowanych wierceń posiadały lufy cylindryczne. Dawało to duży rozrzut wystrzeliwanych śrucin, słabe pokrycie celu, często nierównomierne i w efekcie słabą skuteczność strzału.
Po co to jest?
Czok wprowadza modyfikację powierzchni wewnętrznej końca lufy, która w następstwie modyfikuje zachowanie (kształt) wiązki wystrzeliwanego śrutu.
Dzięki temu można uzyskać większy lub mniejszy rozrzut śrucin. Przekłada się to bezpośrednio na rozszerzenie pola rażenia lub wydłużenie maksymalnego dystansu strzału – w zależności od potrzeby.
Pomimo, że intuicyjnie myślimy, że najlepiej byłoby zwiększyć maksymalnie zasięg, to jednak strzelba rządzi się swoimi prawami. Czasem skrócenie maksymalnego dystansu skutecznego strzału powoduje zwiększenie skuteczności.
Ilustracja 1: Schematyczne przedstawienie zasady działania czoku – albo daleki strzał albo bliski strzał. Czerwony kolor oznacza skuteczne rażenie celu [1]
Jak to jest? Powodując większy rozrzut – powiększamy pole rażenia, czyli nie musimy trafić idealnie w cel. Wiązka śrutu pokryje powierzchnię, zbliżoną kształtem do koła, o większej powierzchni i nawet jeśli oddamy strzał przy celu – zostanie on porażony wystarczającą ilością śrucin. Oczywiście na większym dystansie będą one zbyt słabe, aby razić pojedynczo i jednocześnie zbyt rzadko rozsiane, żeby razić kilkoma trafieniami. Wtedy stosuje się czok zwężający – wiązka jest mocniej skupiona i na dalszym dystansie daje optymalny rozrzut i pewniejsze porażenie celu, nawet przy błędzie celowania.
Jak to działa?
Ilustracja 2: Schemat budowy typowego czoku: 1 – lufa w części prowadzącej, 2- stożkowe zwężenie, 3 – cylindryczna część czoku [2]
Ogólna zasad konstrukcyjna jest taka jak na ilustracji 2. Oczywiście pojawiają się różne modyfikacje tego podstawowego schematu.
Ilustracja 3: Różne czoki i ich wpływ na zasięg skuteczny oraz szerokość wiązki [3]
Ilustracja 3 przedstawia rożne rodzaje czoków (najczęściej stosowane) w przerysowaniu, dla uwydatnienia różnic w budowie. W praktyce zwężenie nie jest bardzo wyraźne.
Ilustracja 4: Przekrój lufy: od lewej normalna część prowadząca przewodu lufy, po prawej niemal niewidoczny czok [4]
Jak widać – prawie nie widać. Czok zawęża lufę o ułamki milimetra.
Ilustracja 5: Ciekawe zestawienie rozrzutu w funkcji dystansu strzału oraz nazwa czoku i jego przewężenie wyrażone w mm. Czarne koła podają średnicę wiązki śrutu w cm na danym dystansie. Założeniem zestawienia było pokazanie kiedy wiązka osiąga szerokość 1 m [5]
Powyższa ilustracja rozrzutu przy zastosowaniu różnych czoków, to pewne uproszczenie tematu. Klasycznym wyznacznikiem i jednocześnie sprawdzianem dla broni, jest strzał na dystansie 35 m do tarczy kołowej o średnicy 75 cm i obliczenie pokrycia (równomierności i procentowej wartości trafień).
Dane dla poprawnego strzału są wtedy następujące:[6]
¼ czok 0,25 mm 55%
½ czok 0,38 – 0,50 mm 60%
¾ czok 0,35 – 0,87 mm 65%
1/1 czok „pełny” 0,75 – 1 mm 70%
¼ czok 0,25 mm 55%
½ czok 0,38 – 0,50 mm 60%
¾ czok 0,35 – 0,87 mm 65%
1/1 czok „pełny” 0,75 – 1 mm 70%
Miary zwężeń mają charakter orientacyjny. Docelowo liczy się stopień pokrycia, czyli ilość śrucin, które trafiły tarczę średnicy 75 cm na dystansie 35 m, w relacji do ilości śrucin jaka znajduje się w naboju. Parametr ten wyraża się w procentach.Poza czokami zwężającymi lufę, istnieją też wiercenia takie jak skeet (skeet nr 1). Jest to wiercenie, które zwęża lufę jak normalny czok ale następnie, zamiast pozostać cylindryczne do wylotu – rozszerza się. Tym sposobem daje większy rozrzut. Służy ono do strzelania do rzutków na krótkim dystansie (konkurencja skeet).
Tak jak dało się już zauważyć – stosowane są różne nazwy czoków. Odpowiedniki poszczególnych typów przedstawiono poniżej:
Przeczytaj całość
Cały artykuł dostępny jest dla subskrybentów.
