Podstawy budowy amunicji
Co to jest ten boczny zapłon? A centralny? I czemu łuski do strzelby są plastikowe skoro to ma takiego kopa?
Zasadniczo amunicja strzelecka jest amunicją scaloną za pomocą łusek, ze spłonkami umieszczonymi centralnie (osiowo) lub rzadziej o zapłonie bocznym.
Przeanalizujmy schemat budowy ogólnej przykładowego naboju.
Ilustracja 1: Schemat naboju strzeleckiego [5]
Pocisk w przypadku amunicji kulowej jest nie tylko elementem rażącym ale również uszczelnia samodzielnie przewód lufy.
Proch stanowi źródło energii, która jest wykorzystywana do wprawienia w ruch pocisku i ewentualnie zadziałania automatyki broni.
Łuska przede wszystkim uszczelnia układ lufowy podczas strzału. Ścianki łuski odkształcają się pod wpływem ciśnienia przylegając do powierzchni komory nabojowej i zapobiegają wypływowi gazów prochowych do tyłu. Kolejną funkcją jest ustalanie położenia naboju w komorze nabojowej. Ponadto łuska stanowi element, który łączy wszystkie pozostałe w całość, jest pojemnikiem na proch chroniącym go przed czynnikami zewnętrznymi.
Spłonka jest element zapłonowym dla prochu. Wykorzystując odpowiednio dobrany materiał wybuchowy pod wpływem uderzenia iglicy detonuje i przez kanalik (kanaliki) w łusce zapala proch.
Ilustracja 2: Nabój pistoletowy oraz jego przekrój [2]
Ilustracja 3: Nabój karabinowy oraz jego przekrój [1]
Jak wiadomo istnieje bardzo duża różnorodność amunicji strzeleckiej. Mimo to większość naboi nie różni się wcale podstawowymi elementami a jedynie ich wymiarami (pociski, łuski, czasem spłonki) lub składem chemicznym (spłonki, prochy). Wyjątek stanowią tu naboje do strzelb (śrutowe), które mają inną, charakterystyczną budowę. Porównajmy przykładowe naboje pistoletowy, karabinowy i śrutowy.
Ilustracja 4: Elementy nabojów: pistoletowego, karabinowego i śrutowego [5]
Naboje śrutowe, ze względu na to, że wystrzeliwują na raz większą ilość pocisków, posiadają bardziej złożoną budowę. Każda ze śrucin ma średnicę znacznie mniejszą niż kaliber lufy dlatego potrzebny jest dodatkowy uszczelniacz. Tym elementem jest koszyk lub przybitka.
Koszyk to element plastikowy łączący rolę uszczelniacza i jednocześnie obejmujący śruciny ramionami tworzącymi walec zapobiegający tarciu śrutu o ścianki lufy. Tym sposobem koszyk zabezpiecza lufę przed zaołowieniem i utrzymuje śrut stosunkowo zwarty na krótkim początkowym odcinku lotu.
Przybitki z kolei były stosowane zanim technologia tworzyw sztucznych pozwalała na produkcję koszyków. Wykonywane były głównie w formie grubych filcowych krążków. Obecnie pozostały one w użyciu razem z nabojami kulowymi różnego typu, oraz czasami w przypadku amunicji śrutowej, głównie bojowej ze względu na to, że koszyk skręca po strzale w trudnym do przewidzenia kierunku i sam może być elementem rażącym, co stanowi niebezpieczeństwo dla osób w bezpośredniej bliskości strzelającego (jego kompanów).
Ilustracja 5: Przekrój naboju śrutowego (1-łuska; 2-śrut; 3-przybitka z koszykiem; 4-proch; 5-spłonka; 6-denko; 7-okucie) [3]
Ilustracja 6: Nabój do strzelby z pociskiem gumowym (na przekroju widoczna plastikowa przybitka) [4]
Kolejna różnica to ta, że naboje śrutowe w przeciwieństwie do karabinowych (i innych kulowych), posiadają łuski plastikowe. Mosiężne są obecnie wielką rzadkością. Wcześniej popularne były łuski papierowe. W przypadku strzelb jest to zupełnie wystarczające ze względu na znacznie niższe ciśnienia panujące w lufie. Z drugiej jednak strony takie rozwiązanie wymaga zastosowania osobnego denka (obecnie najczęściej jest to nierozłącznie umieszczony w łusce gruby krążek z plastiku posiadający otwór w którym umieszczana jest później spłonka). W celu umożliwienia ekstrakcji łusek po strzale (uzyskanie kryzy o którą może zahaczać pazur, bądź płytka ekstraktora), pewnego osadzenia spłonki (gniazdo) i dodatkowego zaciśnięcia łuski oraz denka (nie zawsze występuje funkcja zacisku) łuski naboi śrutowych są wyposażane w metalowe okucie.
Kolejnym charakterystycznym rodzajem amunicji są naboje bocznego zapłonu. Słyszał o nich każdy ale nie wszyscy wiedzą skąd ta nazwa. Ze względu na budowę łuski i sposób inicjowania zapłonu, można podzielić amunicję na naboje centralnego i bocznego zapłonu.
Amunicja centralnego zapłonu posiada w łusce gniazdo na spłonkę i w nim spłonkę umieszczoną w osi łuski (centralnie – stąd nazwa).
Amunicja bocznego zapłonu nie posiada gniazda na spłonkę, nie posiada bowiem spłonki. Masa zapłonowa umieszczona jest w brzegach łuski, uformowanych w kryzę.
Ilustracja 7: Porównanie budowy amunicji bocznego zapłonu (z lewej) oraz centralnego zapłonu (z prawej) [5]
Rozwiązanie takie można stosować tylko w amunicji wytwarzającej niskie ciśnienia w czasie spalania prochu. Dlaczego? Ponieważ dno łuski musi być na tyle cienkie, aby uderzająca w nie iglica mogła skutecznie zgnieść masę zapłonową i zainicjować reakcję chemiczną. A po co w ogóle stosować takie rozwiązanie? Bo jest proste i tym samym tanie.
Cały artykuł dostępny jest dla subskrybentów.
